«ԼՂ ԽՆԴԻՐԸ ՇԱՏ ՆՄԱՆ Է ԲԱՑ ՆՅԱՐԴԻ, ՈՐԻՆ ԵԹԵ ՉԵՍ ԴԻՊՉՈՒՄ, ՉԵՍ ԶԳՈՒՄ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ
-Ձեր կարծիքով` հիմա ի՞նչն է ամենաբնորոշը քաղաքական դաշտին:
-Անորոշությունը:
-Ինչի՞ անորոշությունը:
-Ով ուր է գնում, ով ինչ է անում, ով ում հետ է, ով ում դեմ է...
-Այդքան անհո՞ւյս է ամեն ինչ:
-Ոչ, ուղղակի ժամանակավոր մշուշ է, ձայները լսվում են, կերպարանքը դեռ չի երևում: Կարճ ժամանակից, կարծում եմ, մշուշը կցրվի, և հստակ կերևա` ով որտեղ է և ինչ է անում:
-Այդ անորոշությունը և իշխանակա՞ն դաշտում է, և ընդդիմադի՞ր, թե՞ իշխանություն-ընդդիմություն փոխհարաբերություններում է:
-Անորոշությունը բոլոր դաշտերում է, ուղղակի իշխանական դաշտում ավելի թանձր է:
-ԲՀԿ-ի՞ն եք ակնարկում:
-Խորհրդարանական ընտրություններին մենակ գնալու, նախագահական ընտրությունների թեկնածուի մասին` «հաջորդ դասին»...
-Դա կոալիցիոն հուշագրի խախտում չէ՞:
-Տրամաբանորեն` այո, բայց մեզ մոտ բարի ավանդույթ է դարձել նույն փաստաթղթի տարընթերցումը: Բնականաբար, դա հուշագրի խախտում է, բայց և սպասելի էր: Բոլորս հիշում ենք ինչ դժվարությամբ Գագիկ Ծառուկյանը միացավ նոր հուշագրին, միայն այն ժամանակ, երբ աշխատեցին պարտադրանքի մեխանիզմները:
-Փետրվարից մայիս ի՞նչ փոխվեց, որ Գագիկ Ծառուկյանը որոշեց` ինչ չէր կարելի առաջ, կարելի է հիմա:
-ՀԱԿ-ի հետ երկխոսությունը հայտնի դարձավ, և հնարավոր է` այդ երկխոսության արդյունքում ԲՀԿ-ն տուժողներից մեկը լինի: Ընդդիմադիր դաշտում կարծես ավելի հստակ իրավիճակ է. բացառությամբ ՀԱԿ-ի, մնացած ընդդիմադիր ուժերը մնում են իրենց որդեգրած քաղաքականության շրջանակներում և արտառոց քայլեր չեն իրականացրել: Իշխանություն-ընդդիմություն փոխհարաբերությունն էլ, բացառությամբ իշխանություն-ՀԱԿ ենթադաշտի, մնացած դաշտերում փոփոխություն չի կրել:
-«Ժառանգությունն» ինչպե՞ս է վերաբերվում իշխանություն-ՀԱԿ հնարավոր հարաբերություններին:
-Քանի չկա վարչության որոշում, ես կասեմ իմ անձնական կարծիքը. իշխանություն-ՀԱԿ երկխոսությունը որոշակի տրամաբանական շրջանակներում է և պրագմատիկ հաշվարկների հետևանք է: Ակնհայտ է, որ ՀԱԿ-ը և իշխանությունները միանման տեսակետներ ունեն շատ հարցերում. մասնավորապես` հայ-թուրքական հարաբերությունների, ԼՂ-ի խնդրի կարգավորման, հավելեք կառավարման համակարգում գործելաոճի նմանությունը: Բացի այդ, իրենք նախկինում էլ եղել են մեկ միասնական դաշինքում` «Հանրապետություն» միավորման:
-Եթե այդքան սերտ հարաբերությունների հիմքեր կային, ինչո՞ւ այդպես անցան 2008, 2009, 2010 թվականները:
-2009-ի ավագանու ընտրություններից առաջ արդեն ՀԱԿ-ի գործողություններում այդ զիգզագն առաջացավ. ՀԱԿ-ը գնաց ոչ թե ընդդիմադիր դաշտի համախմբման ճանապարհով, այլ առանձին քաղաքական պայքարի ճանապարհն ընտրեց: Այդ ժամանակ առաջին անգամ ՀԱԿ-ին սպասարկող լրատվամիջոցները ցեխարձակումներ արեցին «Ժառանգության» նկատմամբ: Մենք չպատասխանեցինք, և վարչությունը որոշեց չմասնակցել ավագանու ընտրություններին, որպեսզի ընդդիմության ձայները չբաժանվեն, և ՀԱԿ-ին հնարավորություն ընձեռվեց բացառապես մենակ ներկայացնելու ընդդիմադիր դաշտն ընտրություններում: Հետահայաց գնահատականով կարծում եմ` դա ճիշտ չէր. այսօր ավագանու կազմում գոնե մեկ ընդդիմադիր չկա, որ քաղաքի խնդիրներով զբաղվի:
-Դուք կարծում եք, որ եթե «Ժառանգությունը» մասնակցեր ավագանու ընտրություններին, ա՞յլ արդյունքներ էր ունենալու։
-2007-ին «Ժառանգությունը», չնայած հասարակության ապատիկ վիճակին և այլ ընդդիմադիր միավորումների առատությանը, որքան էլ ձայներ գողացվեցին մեզնից, մտավ խորհրդարան, ավագանու կազմում էլ կարող էինք պատշաճ ներկայություն ունենալ: Բոլոր դեպքերում` ՀԱԿ-ի զիգզագները սկսվեցին այն ժամանակից, 2008-ին դադարեցվեցին միտինգները հայ-թուրքական հարաբերություններին չխանգարելու համար։ Այն քայլերը, որոնք այսօր կատարվում են, չեն համապատասխանում նախքան նախագահական ընտրությունները հնչած հայտարարություններին, այս լուծումները հասարակության ակնկալություններից չեն բխում:
-Այսինքն` ՀԱԿ-ը իշխանության հետ երկխոսության պատճառով կարող է կորցնել իր համակիրների այն մասը, որը դեմ է իշխանության վարած քաղաքականությա՞նը:
-Չգնահատենք` ինչ կկորցնի ու ինչ կգտնի ՀԱԿ-ը, բայց տրամաբանությունը հուշում է, որ միտինգներին մասնակցող որոշակի մի զանգված այլ ակնկալիքներ ուներ, և չեմ կարծում, որ երկխոսությունը հասարակության պահանջն էր: ՀԱԿ-ի համակիրների որոշակի շրջանակի համար այդ քայլը, իհարկե, ընդունելի ու տրամաբանական է, բայց կարճ ժամանակից կերևա` որքան էր հասարակությունը սպասում կամ ընդունում նման զարգացումները:
-ՀԱԿ-ը ի սկզբանե հայտարարել է, որ վարելու է քաղաքական պայքար։ Եթե ՀԱԿ-ը հրաժարվում է երկխոսությունից, ո՞րն է քաղաքական պայքարի այլ տարբերակը, ո՞րն է այլընտրանքը:
-Այլ տարբերակներ կային 2008-ին, 2009-ին, 2010-ին, բայց իրենք ունեն իրենց օրակարգը և գործում են այդ շրջանակում: Ոչ միայն ՀԱԿ-ի, այլև բոլոր ընդդիմադիր ուժերի այլընտրանքը իսկապես ընդդիմադիր լայն ճակատի ստեղծումն էր և համատեղ գործողությունների իրականացումը, որոնց արդյունքում կունենայինք արտահերթ գործընթացներ: Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ինքն էր ասում, որ միայնակ իշխանափոխություն չի կարող իրականացնել, տրամաբանությունը հուշում է, որ պետք է քաղաքական գործընկերներ փնտրեր այն սուբյեկտների մեջ, ովքեր իշխանափոխություն և արտահերթ ընտրություններ ու բարեփոխումներ են պահանջում, բայց դրա փոխարեն ՀԱԿ-ը վանեց իր քաղաքական հնարավոր գործընկերներին:
-2012 թ. ի՞նչ խորհրդարան եք ուրվագծում:
-Շատ բարդ հարց եք տալիս, մինչև 2012 թ. մայիս կարող են գործընթացները շարունակվել, և միայն անմիջապես ընտրություններից առաջ որոշակիություն ստեղծվի, կարող է դա էլ չլինել: Ապագա խորհրդարանում տեսնում եմ «Ժառանգությանը», ՀՀԿ-ին, ԲՀԿ-ին, ՀԱԿ-ին, ՀՅԴ-ին, ՕԵԿ-ի վերաբերյալ դժվարանում եմ կանխատեսել: Ճիշտ է, նախկին և ներկա վարչական ռեսուրսի միավորման քայլեր կատարում են, բայց որքան արդյունավետ կլինեն այդ քայլերը, կերևա ընտրություններից հետո: Սա, իհարկե, շատ մոտավոր ու ենթադրյալ կազմ է, հնարավոր են դաշինքներ և վերադասավորումներ, նոր ուժի հայտնություն, որ մինչև հիմա խորհրդարանում չի եղել: Չհարցնեք նաև, թե ինչ համամասնություն կունենան քաղաքական ուժերը խորհրդարանում: Եթե նույնիսկ որևէ մեկն այդ հարցին պատասխանի, չհավատաք, որ պատասխանը վերջնական է ու ճշգրիտ:
-Միֆական երրորդ ուժի ձևավորումը բացառո՞ւմ եք:
-Ես ընդհանրապես չեմ ընդունում «երրորդ ուժ» ձևակերպումը: Իսկ ո՞վ է այդ դեպքում առաջին ուժը, ո՞վ է երկրորդը: Ի՞նչ եք հասկանում իշխանություն ասելով, ի՞նչ եք հասկանում ընդդիմություն ասելով... Եթե հարցը վերաձևակերպեմ` «նոր ուժ», այսինքն` կուսակցությունների որոշակի միավորում, հնարավոր է, որ նման ուժ ի հայտ գա` որոշակի տրամաբանության շրջանակներում համագործակցության եզրեր գտած քաղաքական ուժերի միջև:
-Կարծո՞ւմ եք, որ հունիսին Աստրախանում Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վերաբերյալ համաձայնագիր կստորագրվի` ի հետևանս ԵԱՀԿ ՄԽ եռանախագահների դովիլյան հայտարարության:
-Համաձայնագի՞ր նկատի ունեք, թե՞ կոնկրետ բովանդակային փաստաթուղթ, որին քայլեր են հետևելու:
-Ավելի շատ` երկրորդը:
-Ես նման համաձայնագրի ստորագրման չեմ սպասում մինչև 2013 թ., մինչև Հայաստանում ամբողջովին չձևավորվի իշխանությունը: Ես չեմ կարծում, որ կանխորոշված է, թե ինչ իշխանություն է գալու, ինչ հարաբերակցություն է ունենալու ընդդիմության հետ, հասարակական ինչ աջակցություն է ունենալու և արդյոք կարողանալո՞ւ է իր ստորագրածը կյանքի կոչել: ՈՒստի իմաստ չունի ռեալ քայլերի սպասել, չմոռանանք նաև, որ ԼՂ խնդիրը շատ նման է բաց նյարդի, որին եթե չես դիպչում, չես զգում, բայց երբ դիպչում ես, հետադարձը քիչ չի թվա:
-Նկատի ունեցեք, որ ընտրության առաջ են կանգնած ոչ միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահները, այլև եռանախագահները, կգնա՞ն նրանք նման կարդինալ հարցի լուծման:
-ԱՄՆ-ի նախագահն իր վերընտրության հարցն արդեն լուծեց բեն Լադենին վնասազերծելով, Ֆրանսիայի նախագահի համար ևս բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեցին իր հիմնական մրցակցի նյույորքյան գործուղումից հետո, Ռուսաստանում այնքան նախընտրական խնդիրներ ունեն, որ ԼՂ-ի ժամանակը չէ: Կոնֆլիկտի երկու կողմերը` Հայաստանը և Ադրբեջանը, քայլերի չեն գնա: Թեպետ երկուսն էլ մադրիդյան սկզբունքներն ընդունում են, բայց երկու կողմի հասարակությունները չեն ընդունում: Մեր դեպքում դա ղարաբաղյան տարածքների վերադարձ է նշանակում, Ադրբեջանի դեպքում` ԼՂՀ-ի կարգավիճակի ընդունում: Այսքան տարի Ադրբեջանի հասարակությանը չեն նախապատրաստել իրականությունն ընդունելուն` եղել է պատերազմ, որի արդյունքները չեն սրբագրվում երկու կաթիլ թանաքով: Քանի դեռ հասարակությունները պատրաստ չեն լուծումների, նախագահները չեն գնա վճռական քայլերի:
-Քաղաքական ի՞նչ ամառ եք կանխատեսում:
-Նախորդ ամառների համեմատ` ավելի աշխույժ, քանի որ նախընտրական է, և կան որոշակի աշխատանքներ, որ պիտի կատարվեն: Որքան էլ քաղաքական ուժերն ունենան իրենց օրակարգը, այն չի կարող առավել մեծ լինել հասարակության օրակարգից, իսկ ամռանը, որպես օրենք, հասարակությանը քաղաքականությունն այնքան էլ չի հետաքրքրում:
-Հասարակությունը տարվա բոլոր եղանակներին էլ արդյունք է ուզում` առանձնապես չխորանալով ընթացքի նրբությունների մեջ:
-Գուցե, բայց եթե առանց հասարակության օրակարգ ես մշակում, արժանանալու ես հասարակության հակազդեցությանը: «Ժառանգությունը» հասարակության պահանջներով առաջնորդվող և հասարակության խնդիրներով իր օրակարգը ձևավորող քաղաքական ուժ է:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ